Wintergasten in Friesland

5 november 2024 | Redactie VVV Waterland van Friesland

fûgels

In de winter is het dé tijd in Friesland om wintergasten te verwelkomen: de vogels die in Friesland overwinteren. De IJsselmeerkust, bossen in Gaasterland en de plas-dras gebieden in de Greidhoek zijn mooie gebieden om deze vogels te bekijken. Vanuit één van de vele vogelkijkhutten die Waterland van Friesland rijk is kun je ze rustig en uit de wind bespieden. Neem warme koffie of ‘poeiermolke’ (chocolademelk) mee en doe thermokleding aan om warm te blijven. Welke van deze wintergasten zie jij door je verrekijker?

Ganzen

Van de 2 tot 2,5 miljoen ganzen die in Nederland overwinteren, verblijven er zo’n 600.000 tot 700.000 in Friesland. Het grootste deel daarvan gaat specifiek naar Zuidwest Friesland. Een wandeling of fietstocht geeft ’s winters dan ook bijna ‘ganzengarantie’. De ganzen die hier overwinteren zijn afkomstig uit gebieden langs de poolcirkel: Nova Zembla, Spitsbergen, Scandinavië en Siberië. Het gaat voornamelijk om kolganzen, grauwe ganzen en brandganzen. Maar ook de zeldzamere kleine rietgans is hier te vinden, bijvoorbeeld bij Gaastmeer en Oudega (SWF). En zo heel af en toe is er een sneeuwgans, roodhalsgans, Indische gans of toendrarietgans te vinden.

Bezoek uitzichtplateau Seedykkykje

Grote zaagbek

Deze sierlijke vogels overwinteren ook in Friesland en broeden in het noorden van Scandinavië en Rusland. In Friesland is het IJsselmeer een belangrijk overwinteringsgebied. Met een spanwijdte van ongeveer 90 centimeter is de zaagbek met recht groot te noemen. Met de lange dunne snavel die voorzien is van getande randen is het niet moeilijk om te zien hoe deze eend aan zijn naam komt. Met deze ‘zaagbek’ grijpen ze graag vis om op te eten. Door de rij kleine tandjes ontsnapt de gevangen vis niet snel.

Bezoek vogelkijkhut De Ral

Brilduiker

In Nederland is de brilduiker een zeldzame broedvogel, maar ’s winters heb je meer kans om ze te zien want dan overwinteren ze in Noordwest-Europa. Het mannetje herken je aan zijn donkergroene kop met een witte vlek tussen het oog en de snavel, alsof hij een knijpbril draagt. De vrouwtjes hebben deze bril niet. Tijdens de wintermaanden maken de mannetjes de vrouwtjes regelmatig het hof, in vogeltermen heet dit baltsen. Het verenpak van de mannetjes is dan het allermooist. De brilduiker mannetjes pronken, fluiten en spetteren heel wat af. Uiteindelijk kiest het vrouwtje voor degene die het meest indruk weet te maken, en dan volgt de paring.

Bezoek vogelkijkhut Swan

Smient

De smient wordt door zijn kenmerkende roep ook wel fluiteend genoemd. De mannetjes roepen een vrolijk geluid wat klinkt als ‘wiéuw’. Deze mannetjes zijn ook nog eens prachtig om te zien. De kop is roodbruin met een heldergele kruinstreep. De borst is wijnrood, de rug en zijkanten zijn fijn grijs gestreept, met een opvallend wit stuk op de vleugel. De buik is wit en de staart onderaan zwart. Tijdens het vliegen valt vooral het witte stuk op de vleugel op. In Waterland van Friesland komt de smient vooral voor als doortrekker en wintergast. Alles wat ze dan zoeken, namelijk water en grassen, is hier volop aanwezig. Zoals de meeste eenden foerageren smienten vooral ’s nachts. Overdag slapen ze of rusten ze op open water.

Bezoek vogelkijkhut Skrins

Nonnetje

Zie je een vogel met een spierwit verenkleed, zwarte accenten en een kuif in een vorm van een kap? Dan heb je zeker te maken met een nonnetje, een mannetje welteverstaan. Het lijkt wel een non gekleed voor de hoogmis. De vrouwtjes lijken wat meer op de brilduiker, maar dan met witte wangen. In de jaren zeventig en tachtig kwamen nonnetjes in grote aantallen voor op het IJsselmeer, het Markermeer en de randmeren. In januari en februari werden er soms wel twintigduizend geteld. Nu zijn groepen van meer dan 250 zeldzaam. Door klimaatverandering zijn de winters dichter bij hun broedgebieden in Siberië en Noord-Scandinavië minder streng geworden. Vooral nonnetjes die op jacht zijn naar vis vormen een mooi schouwspel om te bekijken.

Bezoek vogelkijkhut De Mok

Keep

De keep lijkt op onze ‘gewone’ vink. In de winter strijken kepen uit Scandinavië neer in Friesland en andere delen van Europa, op zoek naar voedselrijke plekken. Ze vallen vooral op door de combinatie van de witte buik en de oranje borst en vleugeldekveren. In de winter zien de mannetjes er nog mooier uit. Ze hebben dan lichte, roestbeige zomen aan de zwarte veren. Kepen zijn gek op afgevallen beukennootjes, daarom zijn ze vooral te vinden in beukenbossen. Wie een dag lang vogels wil fotograferen in het Rijsterbos, kan de de fotohut van It Fryske Gea huren via natuurfotograaf Han Bouwmeester. Je kunt natuurlijk ook gewoon een wandeling maken met de verrekijker om je nek.

Bezoek het Rijsterbos

Wilde zwanen

In de winter zijn in Friesland regelmatig wilde en kleine zwanen te zien. De wilde zwaan is even groot als de welbekende knobbelzwaan, de kleine zwaan een stuk kleiner. Ze broeden op de toendra’s van Noord-Rusland, Finland en Scandinavië en overwinteren in Nederland. Beide soorten herken je aan hun geel-zwarte snavel; bij de kleine zwaan is het gele deel kleiner. Bij het Mirnserklif in Gaasterland werd eens een groep van 250 wilde zwanen gezien.

Bezoek het Mirnserklif

Liever op pad met een kenner? Ga mee met vogelliefhebber Gerard Bos, ambassadeur van Nationaal Landschap Zuidwest Friesland. Hij neemt je mee langs de vogelkijkhutten bij Mirns en Molkwerum.

Ontdek deze plekken om vogels te kijken in de winter in Friesland vanuit je vakantiehuis, Bed & Breakfast, wintercamping of hotel. Vogelaars kunnen de vogelkijkhutten makkelijk bezoeken. De reisafstand tussen de vogelkijkhutten is kort. Maak een mooie natuurreis in Friesland en spot de wintergasten hier.