Elfdorpenroute op de fiets

1/ Balk

Het fietsavontuur begint in het dorp Balk, waar we aan de vooravond van onze vijfdaagse fietstocht overnachten in ‘t Bûterhûs (het boterhuis). Toepasselijk, want het dorp werd in de 18e eeuw rijk door de boterhandel. Tijdens een audiotour door het dorp horen we daar alles over. Balk ontstond bij de Balkbrug over de rivier de Luts. Via de rivier werd veel handel gedreven en zo werd de boter verscheept naar andere delen van Nederland en zelfs naar Engeland. De boeren en de handelaren verdienden er goud geld aan. En dat is terug te zien aan de prachtige gevels en gevelstenen.

2/ Woudsend

De volgende ochtend fietsen we langs de Sleattemer Mar naar Woudsend. Dit kleine maar gezellige watersportdorp heeft twee molens: de korenmolen en de houtzaagmolen. In de 300 jaar oude houtzaagmolen De Jager werden boomstammen verzaagd tot planken, waarmee talloze schepen zijn gemaakt. Ook Korenmolen ‘t Lam kun je nog altijd bezoeken. Er wordt nog altijd graan, gort en mosterdzaad gemalen.

Daarna is het tijd voor de Elfstegentocht. Alle stegen hebben een eigen naam en verhaal. Namen als Seilmakkersteech en Blokmakkersteech herinneren aan de tijd waarin Woudsend succesvol was in de scheepsbouw. Daarna gaan wij op weg naar het volgende dorp: Heeg.

3/ Heeg

Het dorp Heeg stond vroeger bekend om de palinghandel. Het dorp dreef zelfs handel met Londen en ze hadden er privileges. Omdat de heldhaftige bemanning van de palingaak geholpen had om in 1666 een grote brand in Londen te bestrijden, kregen zij van king Charles II een gratis aanlegsteiger aan de Theems. Dat was natuurlijk ontzettend gunstig voor de zaken. In het interactieve bezoekerscentrum van VVV Waterland van Friesland kom je er alles over te weten. Voor onze overnachting fietsen we naar Watersportcamping De Bearshoeke in Oudega. Hier slapen we in een trekkershut aan het water.

4/ Oudega

Uitgerust worden we wakker, want het is lekker stil hier in de natuur. We fietsen langs de dorpswinkel voor een ontbijtje en daarna naar Watersportbedrijf De Werff. Vanaf hier gaan we met een elektrische sloep de Oudegaaster Brekken ontdekken. Op dit vroege tijdstip zijn we bijna de enigen op het water, dat zachtjes tegen onze boot aan klotst. Onderweg leggen we aan bij het kerkje van Sandfirden. Het dorp met maar zo’n 25 inwoners ligt op een terp en is bijna volledig omringd door water. Tussen de rietkragen door varen we verder. Koeien drinken uit het water en bekijken ons nieuwsgierig wanneer we langskomen. Na een lunch aan het water bij Pizzeria Tre Paesi in Oudega, vervolgen we onze fietstocht richting Makkum.

5/ Makkum

Voordat de Afsluitdijk werd gebouwd lag Makkum aan de Zuiderzee. Tijdens de Gouden Eeuw was het een belangrijke handelsplaats en werd het dorp welvarend door de metselkalk uit de schelpkalkbranderijen. Deze metselkalk werd onder andere gebruikt bij de bouw van huizen in Amsterdam. Vlakbij de haven vind je het atelier van Marco Käller. Hij heeft zich laten inspireren door de natuur en door de zeevaart. Ook langs het fietspad staan een aantal van zijn kunstwerken: verrekijkers die het verhaal van scheepstrandingen bij Makkum vertellen. We maken een klein ommetje naar het strand van Makkum en we worden verrast. Gezellige strandpaviljoens, waar hippe hapjes en drankjes worden geserveerd, omringen het hagelwitte strand dat vol ligt met badgasten.

Daarna volgen we de dijk langs het IJsselmeer. Terwijl het zachte licht van de ondergaande zon over het land strijkt, inspecteert een boer zijn omgeploegde land. Boven zijn hoofd laten de tureluurs van zich horen. Dit is absoluut de mooiste tijd van de dag om nog op de fiets te zitten. Maar we zijn ook moe na zo’n lange fietsdag. Gelukkig wacht in Koudum een heerlijk bed op ons in B&B Perruque. In dit voormalige politiebureau overnachten wij in de Aspirantkamer. Maar je kunt bijvoorbeeld ook in de ‘verhoorkamer’ overnachten.

6/ Koudum

Om Koudum te leren kennen doen we de Escapeloop: een kruising tussen een escaperoom en een dorpswandeling. Door raadsels op te lossen komen we van alles te weten over Koudum. Daarna stappen we weer op de fiets. Iris van B&B Perruque zwaait ons uit, maar werpt eerst nog even een blik op de route: “Ah, jullie komen langs de Fûgelhoeke” zegt ze “dat is mijn favoriete stukje.” Even later ontdekken we waarom, want dit natuurgebied wordt niet voor niets zo genoemd. We horen rietzangers tsjirpen en koekoek laat z’n kenmerkende geluid horen. De geur van vlierbloesem vult de lucht. En zodra een roofvogel overvliegt, zoekt een haas z’n schuilplaats in de greppel.

7/ Oudemirdum

We maken een tussenstop bij het Oudemirdumerklif en bewonderen deze bijzondere creatie van de natuur. Je staat hier zomaar vanaf zes meter hoog uit te kijken over het IJsselmeer. In Bezoekerscentrum Mar en Klif in Oudemirdum ontdekken we hoe deze kliffen (er zijn er drie in totaal) in de voorlaatste ijstijd zijn ontstaan. IJsmassa’s uit Scandinavië duwden de grond tot heuvels omhoog. Het keileem kalfde vervolgens loodrecht af door de golfslag van de Zuiderzee, het huidige IJsselmeer. Dan is het tijd om weer verder te gaan met onze Elfdorpenroute. Dwars door een sprookjesbos genaamd Bremer Wildernis en het Lycklamabos fietsen we naar Sloten.

Sloten

Sloten is geen dorp, maar één van de Friese Elfsteden. Maar dit kleinste Elfstedenstadje kunnen we niet links laten liggen. We laten ons rondleiden door Stadsomroeper Wiebrand van der Land, die op ons wacht in historische kledij. Hij draait met zijn ratelaar en zijn stem schalt over de grachten: “Boeren, Burgers en Buitenlui!” om aandacht te vragen voor een belangrijke mededeling. Vervolgens vertelt hij ons allerlei spannende verhalen over de stad. Niet veel later hang ik in het schavot. “Mijn voorganger nam altijd een slot mee” vertelt Wiebrand “en liet één van de bezoekers hier behoorlijk lang hangen”. Gelukkig kom ik er dit keer genadig vanaf.

8/ Lemmer

Na alle ontzagwekkende verhalen over Sloten fietsen we verder naar Lemmer. Vlak voor Lemmer passeren we het Woudagemaal, het grootste nog functionerend stoomgemaal, en een groot drukbezocht zandstrand. Ook in het centrum van Lemmer is het gezellig druk en varen de bootjes af en aan. De laatste fietskilometers van vandaag gaan door de weilanden naar Bantega. We overnachten in een ruime blokhut op Minicamping De Bolderik. Later op de avond genieten we nog van een adembenemende zonsondergang.

9/ Joure

Via een schitterend fietspad vervolgen we de volgende ochtend onze weg richting Joure. Gids Max Buis staat hier al op ons te wachten, voor een dorpswandeling door Joure. Hij vertelt de verhalen zó levendig, dat we het bijna voor ons zien. Zo komt onder andere de historie van Douwe Egberts helemaal tot leven. Bij Museum Joure stap je letterlijk in de wereld van Douwe Egberts. Je vindt hier onder andere nog de oudste kruidenierswinkel van Douwe Egberts, het woonhuis en een voormalig koffiepakhuis. Tijdens de dorpswandeling beklimmen we ook de Jouster Toer (toren) met een kleine cel, waar vroeger recht gesproken werd. Om alle verhalen over Joure te ontdekken moet je echt een keer zelf naar het museum en met de dorpswandeling mee. Wij stappen weer op de fiets, want Terherne wacht.