Museum fietsroute Bolsward-Wommels-Afsluitdijk

1 juli 2023 | Redactie VVV Waterland van Friesland

Op'e strún lâns musea

We gaan 'toere lâns musea', oftewel toeren langs musea! Dit weekend fietsen we de Museum fietsroute Bolsward-Wommels-Afsluitdijk en verkennen je 'De Greidhoeke', het groene midden van Friesland. Je bezoekt Bolsward, Wommels en de Afsluitdijk. Onderweg ontdek je de Tiid, het Tsiispakhús, het Afsluitdijk Waddencenter en de Kazematten. Tussendoor geniet je op de fiets van het groene boerenlandschap met deze fietsroute van bijna 58 kilometer. Wij hebben de route voor jou verekend en raden aan om deze route in minimaal drie dagen te fietsen, want naast het fietsen en cultuursnuiven wil je ook wel een beetje relax-tijd.

Vrijdag 14.00 uur

Bolsward is een knus Elfstedenstadje waar de meeste grachten nog intact zijn en waar je gewoon in het Fries wordt aangesproken. Daar starten we onze museumtoer! We worden welkom geheten in het mooiste stadhuis van Nederland, dat onlangs helemaal gerenoveerd is en waar museum De Tiid nu gehuisvest is. Tijdens de rondleiding gaan we het hele historische stadhuiscomplex door, van de kelder, via de rijkversierde raadszaal tot aan de unieke torenzolder, waar we de handtekening van onze koning terugvinden op één van de balken. In het museum krijgen bezoekers een kijk op hoe de Friezen uit deze regio naar hun historie kijken. Ook is er aandacht voor sleutelfiguren uit de Bolswarder geschiedenis zoals pater Titus Brandsma die vorig jaar in Rome helig werd verklaard en Gysbert Japicx, de grondlegger van de Friese geschreven taal. Op de begane grond van het stadhuis smullen we naderhand van thee met een taartje in het prachtig ingerichte café.

Bezoek Museum De Tiid

Kerken van Bolsward

Niet alleen Museum De Tiid is een bezienswaardigheid. Ook de kerken va Bolsward zijn zeer zeker de moeite waard! De fotogenieke Broerekerk met z'n glazen dak is een must-see. In de 13e eeuw werd deze kerk gebouwd als kloosterkerk, en in 1980 woedde er brand in de Broerekerk. Vervolgens kreeg de overgebleven ruïne in 2006 een glazen overkapping, waarmee het oudste monument van Bolsward z’n maatschappelijke functie terug kreeg én bovendien van een ‘goddelijke’ lichtinval voorzien werd. Maar ook de beeldbepalende gotische Martinikerk is 'in pronkje'. En vergeet niet de Katholieke Sint Franciscusbasiliek tegenover het museum, je vindt er een kapel voor Titus Brandsma en één voor het houten Maria van Sevenwouden beeldje uit de 13e eeuw.

Zaterdag 14.00 uur

Nadat we vanochtend in Bolsward uitgebreid hebben gebruncht en nog wat foto's hebben gemaakt in de Broerekerk, stappen we na het middaguur op de fiets richting Wommels. Het is een mooi tochtje over het Trekpad langs het water richting Burgwerd en dan door naar Wommels. In Wommels wachten de kazen op ons, we hebben er zin in! Museum it Tsiispakhús is gevestigd in een ouderwets kaaspakhuis, een Rijksmonument uit 1905. De vrijwilligers die ons rondleiden vertellen over de tijd dat er in Wommels - en zowat alle andere dorpen in deze streek - één of meerdere melkfabrieken stonden. Daar werd naar hartenlust kaas en boter gemaakt, producten die Friesland toen en nu exporteerde, producten die de Friese boeren en handelaren rijkdom verschafte. In het museum leren we hoe hoofdrolslpeelster 'de koe' gras omzet in melk en voelen we hoe stevig een melkmachine wel niet aan je vingers zuigt! Op de eerste etage kraakt de houten vloer zo gezellig onder je voeten. Je ziet hier de oude luiken die de kaashandelaar vroeger moest sluiten als er regenachtig weer op komst was. Ook hier een interessante expositie, al met al een klein maar fijn museum!

Bezoek Museum It Tsiispakhûs

Ganzen in Gruttoland

De Greidhoeke is het gebied tussen pakweg Bolsward, Sneek, Leeuwarden en Franeker dat bekend staat om haar uitgestrekte weidelandschap met oude terpdorpjes. Daar 'op de greide' voelden weidevogels als grutto's en kievitten zich altijd erg thuis. Helaas hebben deze vogels het door de huidige agrarische ontwikkelingen het hier erg moeilijk. Maar er zijn her en der mooie ontwikkelingen in de Greidhoek. Neem nu boer Murk Nijdam uit Wommels, samen met de stichting Agrarisch Natuurfonds Fryslân is hij druk bezig om de weidevogels in zijn traditioneel gerunde boerenbedrijf te behouden. Bijvoorbeeld door het waterpeil hoog te houden, ruige mest op het land te brengen en pas laat in de zomer het gras te maaien. Dit project wordt door vele particulieren financieel ondersteund, iedere burger kan namelijk een vierkante meter gruttoland 'adopteren'. Om het feest compleet te maken, zijn er mooie vogelkijkhutten gebouwd van waaruit je de vogels kunt bekijken. Helaas zijn er in november geen weidevogels, toch is het ook nu mooi om door het greideland te stúnen: ganzen komen er in grote getale overwinteren.

Lees meer over Gruttoland

Zondag 10.00 uur

Op zondagochtend zijn we al vroeg uit de veren, want vandaag gaat de reis vanaf ons logeeradres op het platteland naar de Afsluitdijk. Het is best een eindje trappen met deze tegenwind maar als we eenmaal 'de dijk der dijken' in het vizier hebben, duurt het niet lang meer. Het Afsluitdijk Wadden Center bij Kornwerderzand werd in 2018 geopend, het is een opvallend gebouw dat op een schuimkraag aan de dijk lijkt. Voordat we het bezoekerscentrum binnenlopen, komen we eerst door de 'stormkamer' waar ons, toch al geruïneerde, kapsel nog even heen en weer geblazen wordt. Daarna starten we met een ronde door de expositie. Alles draait hier om de bouw van de Afsluitdijk in 1932 en over Unesco Werelderfgoed Waddenzee natuurlijk. De VR brillen en de Aquavista film waarbij je, onderuitgezakt in een bioscoopstoel, het gevoel hebt dat je op de rug van een grutto door Friesland vliegt, maken onze ervaring helemaal af! Aansluitend lunchen we in het bijbehorende restaurant met schitterend uitzicht over het IJsselmeer.

Bezoek het Afsluitdijk Wadden Center

Vismigratierivier

En passant komen we in het Afsluitdijk Wadden Center ook iets te weten over de vismigratierivier die momenteel aangelegd wordt, interessant! Bij Kornwerderzand werken ze al een aantal jaren aan dit ambitieuze project. Er wordt een slingerende rivier, speciaal voor de vissen, dwars door de Afsluitdijk gemaakt, waarbij de uitdaging is dat er geen zout water in het zoete IJsselmeer terecht mag komen. In 2025 gaat de rivier open voor de vissen, die dan weer gemakkelijk van het Wad naar het IJsselmeer kunnen zwemmen en weer terug. Veel trekvissen zoals palingen hebben namelijk zout én zoet water nodig voor hun groei en voortplanting, naar verwachting zal de visstand en de biodiversiteit straks verbeterd worden!

Lees meer over deze rivier

Zondag 13.00 uur

Met een volle maag wandelen we vanaf de parkeerplaats in westelijke richting. Dan gaan we via een trappenstelsel onder de brug bij de sluizen door en komen precies bij de entree van het Kazemattenmuseum uit. Op dit ‘eilandje’ bij Kornwerderzand bevinden zich maar liefst 17 bunkers, ook wel kazematten. Ze werden bij de aanleg van de Afsluitdijk gebouwd om de spuisluizen te kunnen beschermen. In het voorjaar van 1940 moesten de verdedigingswerken al in gebruik worden genomen toen de Duitse bezetter oprukte. En met succes: de 225 Nederlandse soldaten die hier gestationeerd waren, wisten zo’n 17.000 Duitse soldaten tegen te houden! Na de caputilatie van Nederland op 15 mei moesten ze zich echter overgeven. Wij zijn onder de indruk van de verhalen die hard aankomen in de donkere bunkers waar alle spullen van vroeger nog aanwezig zijn, inclusief anti-tankkanon met lichtflitsen en luide knallen. We krijgen een goed beeld van de gebeurtenissen rond Kornwerderzand, de Wonsstelling en de Atlantikwall in WOII. Bovenop een bunker steken we onze kop in de wind en kijken we nog een keer uit over het IJsselmeer. Dan springen we weer op de fiets: we willen nog voor het donker in Bolsward zijn.

Bezoek het Kazemattenmuseum

Makkumer Aardewerk

Op de terugweg van de Afsluitdijk naar Bolsward, passeren we Makkum: een heerlijk vakantieoord met zandstrand aan het IJsselmeer. Maar wist je dat Makkum óók een historisch centrum heeft? Aan de gracht vind je een oude waag en vijftig andere rijksmonumenten. Allemaal mogelijk gemaakt door de kalkindustrie die hier in de Gouden Eeuw opleefde. Misschien heb je wel eens gehoord van Makkumer Aardewerk? Het werd wereldwijd bekend door de firma Tichelaar die hier al in 1572 het levenslicht zag. Dit oudste keramiekbedrijf van Nederland maakt al honderden jaren prachtige handgeschilderde tegels van Friese zeeklei. De fabriek is nu verhuisd naar een grotere locatie op het industrieterrein, naar de straat waar vroeger de kalkovens van Makkum stonden, want het Makkumer Aardewerk, dat is nog steeds in trek! Lees meer over Makkumer Aardewerk.

We waren slechts een paar dagen weg, maar we het voelt als een hele vakantie. Heerlijk, wat hebben wij genoten. Ben jij een cultuurliefhebber en fiets je graag? Doe dan de Museum fietsroute Bolsward-Wommels-Afsluitdijk!