WALFISK in Sneek

3 september 2024 | Redactie VVV Waterland van Friesland

WALFISK

Een walvis in de grachten van Sneek?! Van 27 tot en met 29 november kun je het meemaken! De spectaculaire meterslange Cetus (Latijn voor walvis) zwemt 3 avonden lang al lichtgevend en van kleurwisselend in de gracht bij de Bothniakade, achter het Fries Scheepvaart Museum. Met dit kunstproject houdt het kunstenaarscollectief Loomaland ons een spiegel voor over de relatie tussen mens en natuur.

WALFISK in de grachten van Sneek

Walfisk wordt georganiseerd door 5 Friese partners en geprogrammeerd door Media Art Friesland, de makers van het LUNA festival. Je vindt deze eyecatcher in de gracht bij de Bothniakade. Ook zijn er tal van andere mediakunstinstallaties te zien in Sneek, zoals het aansprekende Octopus Garden van RaumZeitPiraten in de tuin van het scheepvaartmuseum en werk van Anne Fie Salverda, Vincent Westra, Marsja van der Ven en Tristan Visser.
Week van de Walvis

Het Fries Scheepvaart Museum roept de laatste week van november uit tot de Week van de Walvis. Kom meer te weten over hoe mens en walvis in Friesland zich door de eeuwen heen tot elkaar verhielden. Bekijk tal van voorwerpen over de walvisvaart, zoals gegraveerde potvistanden, stukken balein, een een bijzondere gevelsteen uit Gaast. Geniet daarnaast van een performance van Tristan Visser met live muziek bij zijn nieuwe film waarin hij opzoek gaat naar het gezang van de Groenlandse Walvis.
Walvisweetjesroute

Wat weet jij al over het grootste zoogdier ter wereld? Speciaal voor kinderen is er in het Fries Scheepvaart Museum ook een route met walvisweetjes en opdrachten, zoals het bespelen van een heus walvisorgel. Of laat zelf een spuitende walvis door de museumvijver zwemmen! Bezoek het Fries Scheepvaart Museum en ga op ontdekking.

Wat hebben walvissen en Friesland met elkaar te maken? Veel meer dan je wellicht denkt. Want hoewel je hier er zelden of nooit eentje langs de kust ziet zwemmen, was en is hun invloed op het leven in Friesland groot. In deze blog lees je meer over de geschiedenis van de walvisvaart in Friesland.

Walvissen zijn levensbelangrijk

Wist je dat walvissen een grote en positieve invloed hebben op het leven in de oceanen? Ze stimuleren planktonproductie, bufferen CO₂, verspreiden voedingsstoffen en ondersteunen zo het hele mariene ecosysteem. Zonder de voedingsstoffen die walvissen aanvoeren, zou de groei van fytoplankton en daarmee de wereldwijde zuurstofproductie aanzienlijk lager zijn. Dit plankton is namelijk verantwoordelijk voor 50% van de zuurstofproductie op aarde.

Friezen jagen op walviswinst

In de 17^e eeuw wist men dit allemaal niet en werden walvissen gezien als een ‘gouden vangst’. De walvistraan en de baleinen werden gebruikt voor tal van producten, zoals lampolie, zeep, kaarsen en modeartikelen, zoals korsetten. Walvistraan is een olie die ontstaat door het uitkoken van het vetweefsel van walvissen. De baleinen van een walvis zijn de platen in de bovenkaak waarmee de walvis zijn voedsel uit het water filtert. Friese plaatsen als Harlingen, Stavoren, Workum, Gaast en Makkum waren betrokken bij de walvisvaart. Ook de Waddeneilanden speelden een rol.

Harlingers gaan naar Spitsbergen

De Terschellingse ontdekkingsreiziger Willem Barentsz, die tussen 1594 en 1597 de Noordoostelijke doorvaart naar Azië probeerde te vinden, gaf onbedoeld de aanleiding tot de walvisvaart. De overlevenden van z’n laatste tocht, die strandde bij Nova Zembla, vertelden dat er bij Spitsbergen veel walvissen zaten. Spitsbergen is een eilandengroep in de Noordelijke IJszee, circa 565 kilometer ten noorden van Noorwegen. De Harlingers kregen daar lucht van en stichtten er in 1663 een eigen nederzetting.

De opleving van de walvisvaart

Vlak na de Tweede Wereldoorlog kende de Nederlandse walvisvaart een opleving. Dit kwam mede door het tekort aan vetten en oliën, die onder meer nodig waren voor de productie van zeep en margarine. Gelokt door avontuur en goede verdiensten monsterden jonge mannen uit de Friese kustgebieden en van de Waddeneilanden aan op het walvisschip de Willem Barentsz. Elk jaar stuurde de brommerzaak in Dokkum per telegram alvast een overzicht van de nieuwste modellen naar het schip, zodat de bemanning tijdens de reis al kon uitzoeken welke brommer ze na thuiskomst wilden kopen met het verdiende geld. Na zeven maanden zwoegen op zee kwamen ze thuis met lange baarden. Bij de brommerverkoper stond het bier koud en de nieuwe brommer klaar.

De wal keert het walvisschip

Uiteindelijk heeft de walvisvaart van ongeveer 1612 tot 1964 geduurd. De reden voor het einde ervan? Er waren bijna geen walvissen meer, waardoor er internationale afspraken werden gemaakt om uitsterven te voorkomen. En dat is maar goed ook, omdat we nu weten hoe belangrijk walvissen zijn voor het ecosysteem.