Sleeping, eating, drinking, seeing and doing in Terherne
25 to 48 of 80 results
-
Sneekermeer
Sneekermeer
-
Paal 5: Het centrum
Paal 5: Het centrum
Dit punt is onderdeel van de route 'It Paad Werom Terherne'. Bekijk hier de hele route.
(beluister hier het audioverhaal)
Voor deze sprong doe ik een extra beroep op je verbeeldingsvermogen. We staan bij het ronde bankje en gaan terug naar het jaar 1540, in dezelfde tijd als de bouw van de Stins die we net zagen. Ga even rustig zitten als je dat fijn vindt.
Ben je zover? Oké, daar gaan we.
Het is de tijd van de reformatie en ook Friesland keert zich tegen het katholicisme. Het is de tijd van ‘hagenpreken’ en overal ontstaan verscholen kerkjes. Zo ook op de plaats waar later de snackbar en het terras zouden staan, staat een schuilkerk in de vorm van een oude schuur. Dit is één van de eerste Doopsgezinde gemeentes. Van buiten ziet het eruit als een schuur, maar binnen waan je je in een kerk, compleet met preekstoel. Het huis rechts van De Pastorij is de oude pastoriewoning. ‘t Far loopt hier omheen en waar later dit pleintje is, staan nog een paar oude huisjes aan het water. Deze huisjes worden pas in je jaren zestig van de 20e eeuw afgebroken. Oke, even bijgekomen? We gaan weer verder!De illusie van tijd leerde ons al dat wij over water kunnen lopen, en dus loop maar mee, tussen de grote keien door naar de T-splitsing.
Dit punt is onderdeel van de route 'It Paad Werom Terherne'. Klik hier om terug te gaan naar de route.
-
-
Akmarijp Bell Tower
Akmarijp Bell Tower
-
Hotel 't Schippershuis - Suite
Hotel 't Schippershuis - Suite
-
Peal 2: Krúspunt supermarkt
Peal 2: Krúspunt supermarkt
Dit punt is ûnderdiel fan it trajekt 'It Paad Werom Terherne'. Besjoch de hiele rûte.
(harkje hjir nei it audioferhaal)
Ja, dêr bin ik wer. As it goed is stietst no op de T-splitsing yn it doarp, mei de rêch nei de supermerk. Sjoch marris rêstich om dy hinne. Do stietst no foar op in foar doarpsbegrippen ‘drok’ krúspunt. De dyk rjochting de slûs en de pier leit rjocht foar dy. De dyk nei links giet fierder de buorren yn en no wurdt it nijsgierrich. Ik sil dy útdaagje.
We gean nei it jier 1870.
In tiid fan komelkers en skippers. En in tiid fan earmoede. Dit plak, yn it sintrum fan it doarp, wurdt net bepaald troch in knooppunt fan diken, lykas dat yn de 21ste ieuw it gefal is, mar troch farwetters. Ja, do hearst it goed. De dyk links fan dy, fierderop it doarp yn en de dyk foar dy rjochting iisbaan is it farwetter ’t Far.De supermerk is ek yn dizze tiid al in doarpswinkel en eigendom fan de beurtskipper. Oan de oare kant sjochst in boerepleats. Letter sil dit de Kameleonbuorkerij wurde. No is it noch ien fan de grutste buorkerijen dy’t hjir oan it wetter leit. En dan rjochts, oan de oare kant fan it wetter, dêr sjochst in rige skippershúzen.
Tsja! It wûnder fan de tiid. De wegen fan de 21ste ieuw binne in yllúsje, as’t it de skippers fan 1870 fregest. En de farwetters krektlike goed, ast in moderne toerist deselde fraach stelle soest. Dúzelt it dy al wat?
Stek mar oer, we rinne oer it wetter rjochting iisbaan. Sjoch goed út, it kin hjir drok wêze. Foar de fitness-tastellen sjochst in grintpaad nei links. Dit geane we del.It gebied om de iisbaan hinne is allinnich mar greide en sleatsjes oant 1990. Op dat stuit it grutste en bêste stik greide fan Terherne. Der rinne sa’n 60 kij te weidzjen. Letter sil dit lân plak romje foar wetter en wurde der 250 wenten bouwd, benammen foar rekreaasje. Ik sil dy earlik sizze, dat is foar my as âld boer en hoeder fan Terherne mar dreech te befetsjen.
Ek wurdt de âlde iisbaan hjirhinne ferpleats. De Terhernster skippers binne de bêste reedriders, dus dat begryp ik noch wol.
Nei de iisbaan geane we links ôf en rinne we sa’n 30 meter fierder, oanst linksôf fan dy in grintpaad sjochst. ’t Efterom, stiet op it buordtsje. Gean dit grintpaad op. Rin mar troch safier as’t sjen kinst en dan krekt de bocht troch. Do sjochst dêr straks oan de linkerhân in grutte hege pastorij, mei in tún mei knotwylgen. Wachtsje dêr mar eefkes.
We binne noch hieltyd yn 1870. Ûnlijich waar, wyn en kjeld.
We steane hjir foar de kosterswenning, dy’t tsjin de achterkant fan de Fermanje bouwd is. De minsken binne earm. It is in tiid fan hurd wurkjen foar in bytsje jild. Dit jild foar de komelkers en de skippers. Ek hjir is allinnich mar greide, mei sleatsje der omhinne. Mear en mear skippers strûpe der ûnder (geane fallyt) en de oaren moatte hieltyd fierder en langer fuort om hannel driuwe te kinnen, troch de oanhâldende konkurrinsje. Se komme sels yn Seelân en Antwerpen telânne. Ek de komelkers hawwe it dreech. Troch de komst fan de molkfabriken, komme der hieltyd mear komelkers en dêrtroch binne de opbringsten leech en de lânpachten heech. En tel dêr noch de feepest by op. It is sels sa slim, dat in inkeling himsels ferdrinkt, nei’t er betrape wurdt by it oanlingen fan syn molke mei wetter!Mar yn dit tsjerkje en yn dizze wenning baarnt it ljocht. It is de tsjerke wêr’t Dûmny Dornseiffen preket. Dornseiffen is in man sûnder bern, mar yn syn hert is er in echte famyljeman. In goeddwaander. (goeddogger) Hy betsjut in soad foar de skippersfamyljes en harren bern en hat hert foar harren. (mient it goed mei harren.) Sa soarget hy foar in system wêrtroch de bern nei skoalle kinne as harren âlders fuort binne en se yn eigen doarp by famylje terjochte kinne. In part fan it skoaljild wurdt oan de famylje betelle, sadat se de bern, nettsjinsteande de earmoed, yn hûs nimme kinne en yn de waarmte fan harren húshâlding opfange kinne.
Ast goed sjochst, sjocht ûnder de tsjerke in kelder. Hjir mochten de skippers harren ierpels by’t winter opslaan, sadat dy ek froastfrij bewarre wurde koene.
Kom, we geane fierder dit dykje del. Oant it ein fan dit skelpepaad stopje we eefkes. Dêr fertel ik dy in oar ferhaal en silst merke yn wat foar rauwe tiid we hjir belibje dat in soad yndruk makket.
Dit punt is ûnderdiel fan it trajekt 'It Paad Werom Terherne'. Klik hjir om werom te gean nei de rûte.
-
-
Peal 8: De Helling
Peal 8: De Helling
Dit punt is ûnderdiel fan it trajekt 'It Paad Werom Terherne'. Besjoch de hiele rûte.
(harkje hjir nei it audioferhaal)
Foar dy leit de âlde helling fan Terherne. En it prachtige hûs hjir rjochts foar de bocht, wurdt yn dit jier bouwd troch de hellingbaas. Hy hat it nammentlik hiel drok. En dochs foarsjoch ik problemen yn de kommende jierren. En ik foarsiz dy dan ek dat hy binne 15 jier fallyt gean sil. Ik flústerje him dan ek yn dat er oarstappe moat op wurkje mei izer, mar hy is eigenwiis: ‘Hout sinkt net!”ropt er. En ja…. Do begrypst it al hoe’t it ôfrint mei him…..
Werom nei hjoed de dei.
We sjogge noch eefkes nei de húzen oan de oare kant fan it wetter. Hielendal op’e hoeke stiet in hûs dat útsjocht op de hjoeddeistige wite slûs fan Terherne. Witst noch dat ik it hie oer nòch in kroech op de oare úthoek fan Terherne? Dy stie dêr op dat plak. Op in úthoeke fan Terherne. It sil sa rûn 1853 west hawwe dat dizze kroech in nije namme krije moast, omt de namme doe, de “Brette Poask” referearre oan de skelnamme foar de Terhernsters. De kroechbaas ferneamde de kroech nei in oare úthoeke fan de wrâld, wêr’t yn dy tiid in oarloch fierd waard: De Krim.De Krim dus, ferneamd nei in oarloch. Yn earsten in kroech en letter in Buorkerij. Dizze buorkerij baarnde ôf yn de jierren sechtich fan de foarige ieuw. Hjir krige it toerisme ek in oare foarm. Yn de heal ôfbaarnde en opromme skuorre ûntstie in camping en der waard kampeart.
It wite hûs oan de oare kant fan de feart is in slûswachterwenning. Der wie hjir noch in kearslûs, foar stoarmeftich waar, wêr’t dizze wenning by hearde. Der is in soad bart op dit plak. Want eart dit punt fan Terherne it ekonomyske swiertepunt waard, hie Terherne al yndustry. Op it plak fan de kroech De Krim en letter de ôfbaarde kampearbuorkerij stiene dêrfoar mânske kalkovens. Myn ûnthâld jouwt oan dat dit tusken 1600 en 1840 west hat. Dit skiereilân wie dêrfoar in strategysk plak, want der koene makkelik turf en skelpen oanfierd wurde. Der stiene hjir 2 of 3 kalkovens. Mei skelpekalk waarden húzen metsele en sa hat it wite hûs oan de oare kant ek in leshûs west om de brande kalk te blussen (Dat wurdt ek wol lesse neamd). Dit ferklearret ek de lange foarm fan it hûs. It hûs hat dus mear funksjes hân. It wie in flinke yndustry foar in plakje as Terherne en troch alle tiden hinne kinne je sizze dat oan de úteinen fan Terherne de wichtige bedriuwen stiene. De farwegen wiene liedend.
Okee, we draaie ús no om. En we rinne itselde paad werom nei it boatestasjon, it begjin en einpunt fan de kuiertocht.
En dêr slute we dan ek mei ôf. Want hjir krekt foar it Skippershûs is noch in lyts stikje fan de splitsing fan ‘t âlde Far te sjen. In âld stikje farwei, wêroer’t tûzenen skippers fearn hawwe. Yn tiden mei wolfeart en yn tiden fan freeslike earmoede.
En hjir, oan de ein fan de rûte, fertel ik dy it bêst bewarre geheim fan dit doarp: Der is nammentlik gjin ferhaal, oantinken, lêste winsk of geheim dat ècht ferlern giet. Alles leit opslein, as yn in ieuwich ûnthâld, yn it wetter fan Terherne. En dit oarspronkelike stikje fan It Far is wêr’t ik se wei ha en dat is ek wêrst alyd wer nei werom keare kinst.
Wolst mear witte oer de fergetten ferhalen en de skiednis fan Terherne? En sikesto de poarte nei it ferline? Be3gjindan by dit stikje wetter en siz dúdlik myn namme: Broer Sipkes. Dan help ik dy op wei.
Of belje de pleatselike skilder (sûnt 1880) en doarpshystoarikus Theunis van der Meer.
Dit punt is ûnderdiel fan it trajekt 'It Paad Werom Terherne'. Klik hjir om werom te gean nei de rûte.
-
-
Strandje bij Terherne
Strandje bij Terherne
-
Botenstation Terherne
Botenstation Terherne
-
Botenverhuur Heerenzijl
Botenverhuur Heerenzijl
-
Waterpark Terherne
Waterpark Terherne
-
Paviljoen Salt
Paviljoen Salt
-
Summio Havenresort Terherne - Mindervalide Havenwoning
Summio Havenresort Terherne - Mindervalide Havenwoning
-
Veerpont Fietsa Versa (Terherne)
Veerpont Fietsa Versa (Terherne)
-
Yachtcharter Wetterwille - BWS 1500 Faam Doutzen
Yachtcharter Wetterwille - BWS 1500 Faam Doutzen
-
Blaugerzen Grassland Area
Blaugerzen Grassland Area
-
Yachtcharter Wetterwille - BWS 1150 Elzas
Yachtcharter Wetterwille - BWS 1150 Elzas
-
Kameleondorp Terherne
Kameleondorp Terherne
-
Paal 7: De Stripe
Paal 7: De Stripe
Dit punt is onderdeel van de route 'It Paad Werom Terherne'. Bekijk hier de hele route.
(beluister hier het audioverhaal)
In de huidige tijd is dit een druk knooppunt in Terherne. Een vernauwing in de grootste ader van het dorp. Dus kijk goed om je heen, blijf op de stoep, en pas op voor auto’s en fietsers. Hier aan de overkant staat het Schippershuis.
Het Schippershuis draagt haar naam sinds een aantal jaar weer met verve. ’t Schippershuis heet zo omdat deze plek in vroegere tijden een aanlegplaats voor schippers was. Het was een dranklokaaltje en een wachtlokaal van de beurtschippers. Dit punt in het dorp was een knooppunt, waar alle vaarroutes bij elkaar kwamen. Kijk maar eens om je heen. Vanuit Leeuwarden, Sneek, Heerenveen en Gorredijk.
Rond 1900 werd het ook een hotel. Dit was in de tijd dat de Rijpkema’s ook dit horecapand in eigendom hadden. Dina Rijpkema kon heerlijk koken. Het was ook de tijd dat de eerste toeristen naar Terherne kwamen. Het was redelijk exclusief en er werd dan ook gesproken van ‘uitzonderlijk en verwende watersporters’, die kwamen eten. In deze tijd heette het nog Café Rijpkema. Deze naam bleef tot de tweede wereldoorlog en het pand is steeds uitgebreid.We gaan verder en we gaan hier links de Stripe op.
In deze straat doe ik weer een beroep op je inlevingsvermogen en maak ik een sprong in de tijd met je.We zijn in 1886.
Je bevindt je namelijk in het nieuwe economische zwaartepunt van Terherne. We lopen door deze drukke winkelstraat tussen de schippers, diens vrouwen en handelaren door. De pandjes aan je rechterkant zijn bedrijven en winkels die bijdragen aan de scheepvaart. Hier vind je alle handel voor boeren en schippers: van mast- blok en pompmaker, tot fouragehandelaar.Tussen de winkels en de bedrijven zie je een paar rentenierswoningen, bijvoorbeeld op nummer 6 en 7. We lopen rustig verder naar het einde van de straat, naar de helling van Leemburg. Hier vind je het volgende paaltje.
Dit punt is onderdeel van de route 'It Paad Werom Terherne'. Klik hier om terug te gaan naar de route.
-
-
Paal 1: Startpunt Kameleon
Paal 1: Startpunt Kameleon
Dit punt is onderdeel van de route 'It Paad Werom Terherne'. Bekijk hier de hele route.
(beluister hier het audioverhaal)
Welkom beste wandelaar. Welkom in Terherne. Wat fijn dat je er bent! Eerlijk gezegd verwachtte ik je al. Want het verhaal deed al de ronde hè? Dat de poorten naar het verleden van Terherne zijn geopend. Dat lang niet vertelde verhalen zich nu openbaren. Want dat klopt. En ik heb daarvoor gezorgd. Ik heb daar zo mijn redenen voor. De belangrijkste? Omdat ik vind dat oude verhalen nooit verloren mogen gaan.
O. Excuseer mij. Ik vergeet me helemaal aan je voor te stellen. Ik ben jouw verteller vandaag. Ik had -en heb nog steeds- een warme band met dit dorp. Zo’n 400 jaar geleden woonde ik hier. Het was in een andere tijd en in een geheel andere wereld. Ik heb me altijd bekommerd om de Terhernsters. Ik wilde ze behoeden. ‘Tot in den eeuwigheid’, kan je wel zeggen.
Wie ik precies ben en wat dit allemaal betekent gaat tijdens deze wandeling duidelijk worden. Ik geef je wel vast een kleine waarschuwing. Want de kans is groot dat jouw beeld van dit ogenschijnlijk gewone Friese dorpje na vandaag, voor eens en voor altijd, nooit meer hetzelfde is.
Want ja, lieflijk Terherne is een plaats van contrasten. Met de tijd als grootste illusie.
Niets is wat het lijkt.
Ben je zover? Dan gaan we!Loop maar naar de kade. We staan hier op de parkeerplaats bij de opstapplaats van de en voor ons ligt de Oude Zandsloot. Kijk eens om je heen.
We gaan terug in de tijd. Het is 1900.
De Oude Zandsloot die hier voor je ligt is een druk vaarwater naar Akkrum en Heerenveen. Het gebouwtje van De Kameleon hier achter je, is een brugwachterswoning en het terrein een plek waar schepen laden en lossen. Het is een drukte van belang. Pramen, tjalken, schouwen, handel in van alles en nog wat. Maar ook de laatste nieuwtjes uit de omgeving hoor je hier, van de brugwachter onder andere. Misschien heb je zelf nog een boodschap… Geef het maar door aan hem. De schippers zijn je boodschappers en vertellers.Kijk eens naar links, en loop eens een stukje langs de kade. Totdat je voor de ingang van het kleine haventje staat dat aan de overkant ligt. Dit is de eerste dorpsjachthaven van Terherne. Toen een plaats en doorgang voor pramen naar de kleine ‘komelkers’, kleine boeren die een paar koeien molken. De eerste haven zeg ik bewust, want tsja… Daar is met de lineaire tijd wel één en ander veranderd. Terherne telt in 2024 zo’n 11 havens, en deze worden vrijwel allemaal gebruikt door de pleziervaart.
Daar gaan we. Het is 1976.
Rond deze tijd is men bezig de Nieuwe Zandsloot uit te graven en zal het vaarverkeer hier ingrijpend veranderen. Zie je dat tweede huisje rechts van de haveningang. Die met die oude Friese geeltjes? In dit huisje woont skûtsjeschipper Tjitte Jans Brouwer. Een begrip in de skûtsjewereld en op dit moment 85 jaar oud. Op het parkeerterrein hier achter je staat een grote directiekeet die gebruikt wordt door de aannemer van de Nieuwe Zandslootbrug. Het werk aan deze brug is net klaar en de keet staat leeg. Het is donderdag 12 februari, een uur of 5 in de ochtend als ik, en alle mensen in Terherne worden opgeschrikt door een gi-gan-tisch- e knal. De keet explodeert en stukken dak vliegen over de Zandsloot, over de huizen heen en komen daar in de tuinen terecht. Bij een groot aantal huizen in het halve dorp springen de ruiten en ook bij de horecabedrijven aan weerszijden van de brug zit er geen glas meer in de kozijnen.
Het huisje van Schipper Brouwer heeft de grootste klap opgevangen en er zit geen dakpan meer op het dak. De kozijnen zijn beschadigd en er is geen bord meer heel in de kast. Een journalist bevraagt de schipper en even later is in de krant te lezen dat hij ‘wel zo’n 20 centimeter was opgetild’. Want Tjitte vertelde, in het Fries, met een twinkeling in zijn ogen: ‘Och man, ik wipte sa’n ein omheech yn it bedsteed, der hie wol in jongfrommes tusken past’.
Wat in het Nederlands neerkomt op zoiets als: ‘Och man, ik vloog zo’n eind omhoog in de bedstee, daar had wel een jonge vrouw tussen gepast!’
Nu de rust wederkeert in het dorp en het puin wordt geruimd, gaan wij nu echt op pad. Ze redden het wel zonder ons. Bouwen het wel weer op.
Kom, we zijn terug in het NU en lopen hier linksaf de brug over het oude dorp in. Ik zeg wel ‘het oude dorp’, maar eigenlijk is ook dit een illusie. Jij kent deze plek misschien als centrum van dit dorp, maar de echte oorsprong van Terherne ligt niet hier, maar aan de ándere kant van het dorp. Daar komen we straks. Voor nu lopen we eerst naar de supermarkt, iets verderop aan je linkerhand. Wacht daar maar even op me.
Dit punt is onderdeel van de route 'It Paad Werom Terherne'. Klik hier om terug te gaan naar de route.
-
-
Peal 1: Startpunt Kameleon
Peal 1: Startpunt Kameleon
Dit punt is ûnderdiel fan it trajekt 'It Paad Werom Terherne'. Besjoch de hiele rûte.
(harkje hjir nei it audioferhaal)
Wolkom bêste kuierder. Wolkom yn Terherne. Wat aardich datst bist! Earlik sein hie’k dy al ferwachte. Want it ferhaal gong al troch de buorren hè? Dat de poarten nei it ferline fan Terherne iepen binne. Dat lang net fertelde ferhalen no foar’t ljocht komme. (harren iepenbierje) Want dat kloppet. En ik haw der foar soarge. Ik haw dêr sa myn reden foar. De wichtichste? Om’t ik fyn dat âlde ferhalen nea ferlern gean meie.
O, nim my net kwea ôf. Ik ferjit hielendal om my eefkes oan jim bekent te meitsjen. Ik bin dyn ferteller hjoed. Ik hie -en haw noch hieltyd- in waarme bân mei dit doarp. Sa’n 400 jier lyn wenne ik hjirre. It wie in oare tiid en in hiele oare wrâld. Ik haw me altyd bekroade om de Terhernsters. Ik woe op se passe, ‘Oant yn de Ivichheid’, kin je wol sizze.
Wa’t ik krekt bin en wat dit allegear betsjut, sil tidens dizze kuiertocht dúdlik wurde. Ik warskôgje dy wol alfêst in bytsje. Want de kâns is grut dat dyn byld fan dit gewoane fryske doarpke, nei hjoed ienris en foargoed, noait mear itselde is.
Want ja, it leaflike Terherne is in plak fan kontrasten. Mei de tiid as grutste yllúzje. Neat is wat it liket.
Bist safier? Dan geane we.Rin mar nei de wâl. We steane hjir op it parkearplak by it opstapplak en foar ús leit de Alde Sânsleat. Sjoch marris om dy hinne.
De âlde Sânsleat dy’t hjir foar dy leit is in drok farwetter nei Akkrum en it Hearrenfean. It gebouke fan de Kameleon hjir efter dy, is in brêgehûs en it terrein in plak wêr’t skippen lade en losse. It is in drokte fan belang. Preammen, tsjalken, skouwen, hannel yn fan alles en noch wat. Mar ek de lêste nijtsjes út de omjouwing hearst hjirre, fan de brêgewachter en oaren. Faaks hast sels noch in boadskip…. Jou it mar troch oan him. De skippers binne dyn boadskippers en fertellers.
Sjochris nei links en rin ris in stikje by’t haad del. Oantst foar de yngong fan it lytse haventsje stietst dat oan de oare kant leit. Dat is de earste doarpsjachthaven fan Terherne. Doe in feartsje dat tagong joech foar preammen nei de lytse ‘komelkers’, lytse boeren dy’t mar in pear kij molken. De earste haven siz ik mei klam, want tsja…. Dêr is mei de lineaire tiid wol it ien en oar feroare. Terherne telt yn 2024 sa’n 11 havens en dy wurde hast allegearre brûkt foar de plezierfeart.
Dêr geane we it is 1976.
Rûn dizze tiid is men dwaande om de Nije Sânsleat te graven en sil it farferkear hjir yngripend feroarje. Sjochst dat twadde húske rjochts fan de havenyngong? Dy mei dy âlde fryske gieltsje? Yn dat húske wennet skûtsjeskipper Tjitte Jans Brouwer. In begrip yn de skûtsjewrâld en op dit stuit 85 jier âld. Op it parkearterrein hjir achter dy stiet in grutte direksjekeet dy’t brûkt wurdt troch de oannimmer fan de Nije Sânsleat. It wurk oan dizze brêge is krekt klear en de keet stiet leech. It is tongersdei 12 febrewaris, in oere as 5 moarns betiid as ik, en alle Terhernsters opskrilje fan in gi-gan-tyske knal. De keet eksplodearret en stikken dak fleane oer de Sânsleat, oer de huzen hinne en komme dêr yn de tunen del. By in grut tal huzen yn it heale doarp barste de finsters derút en ek by de horekabedriuwen oan wearskanten fan de brêge sit der gjin glês mear yn de kesinen.
It húske fan skipper Brouwer hat de grutste klap opfongen en der leit gjin dakpanne mear op it dak. De kesinen binne fyn en der leit gjin board mear heel yn de kast. In kranteman befreget de skipper en eefkes letter stiet yn de krante dat hy ‘wol sa’n 20 sentimeter optild wie’. Want Tjitte fertelde, yn it frysk mei in twinkeling yn’e eagen: Och man, ik wipte sa’n ein omheech yn de bedstee, der hie wol in jongfrommes tusken past”.
No’t de rêst werom is en it pún opromme, geane we no echt op paad. Se rêde it wol sûnder ús. Se bouwe it wol wer op.
Kom, we binne werom yn it no en rinne hjir linksôf de brêge oer it âlde doarp yn. Ik siz wol: “It âlde doarp, mar eins is dat ek in yllúsje. Do kinst dit plak faaks as it sintrum fan it doarp, mar de echte oarsprong fan Terherne leit hjir net, mar op de oare kant fan it doarp. Dêr komme we daliks. No rinne we earst nei de supermerk, wat fierderop oan de linkerhân, wachtsje dêr mar eefkes op my.
Dit punt is ûnderdiel fan it trajekt 'It Paad Werom Terherne'. Klik hjir om werom te gean nei de rûte.
-
-
Paal 8: It Koailan
Paal 8: It Koailan
Dit punt is onderdeel van de route 'It Paad Werom Terherne'. Bekijk hier de hele route.
(beluister hier het audioverhaal)
Voor je ligt de oude helling (de scheepswerf) van Terherne. En het prachtige huis hier rechts voor de bocht, wordt in dit jaar gebouwd voor de hellingbaas. Hij heeft het namelijk erg druk. En toch voorzie ik problemen in de komende jaren. En ik voorspel dan ook dat hij binnen 15 jaar failliet zal gaan. Ik fluister hem dan ook in dat hij over moet stappen op werken met ijzer, maar hij is eigenwijs. ‘Hout zinkt niet!’, roept hij. En ja… je snapt dus wel hoe dat voor hem afloopt…
Terug naar de huidige tijd.
We kijken nog even naar de huizen aan de overkant van het water. Helemaal op de hoek staat een huis dat uitkijkt op de huidige witte sluis van Terherne. Weet je nog dat ik het had over nóg een kroeg, op een andere uithoek van Terherne? Die stond op die plek. Op een uithoek van Terherne. Het is zo rond 1853 geweest dat deze kroeg een nieuwe naam moest krijgen, omdat zijn huidige naam ‘Brette Poask’ refereerde aan de scheldnaam voor Terhernsters. De kroegbaas vernoemde zijn kroeg naar een andere uithoek van de wereld, waar in die tijd een oorlog woedde: De Krim.De Krim dus, vernoemd naar een oorlog. Eerst een kroeg en later een boerderij. Deze boerderij brandde af rond de jaren zestig van de vorige eeuw. Hier kreeg het toerisme ook een andere vorm. In de half afgebrande en opgeruimde schuur ontstond een camping, er werd gekampeerd.
Het witte huis aan de overkant is een sluiswachterswoning. Er was hier nog een keersluis, voor stormachtig weer, waar deze woning bij hoorde. Er is hier veel gebeurd op deze plek. Want voordat dit punt van Terherne het economische zwaartepunt werd, kende Terherne al industrie. Op de plek van kroeg De Krim, en later de afgebrande kampeerboerderij, stonden daarvoor heuse kalkovens. Mijn herinnering geeft aan dat dit tussen 1600 en 1840 is geweest. Dit schiereiland was daarvoor een strategische plek, want er konden gemakkelijk turf en schelpen aangevoerd worden. Er stonden hier 2 of 3 kalkovens. Met schelpenkalk werden huizen gemetseld en zo is het witte huis aan de overkant ook een leshuis geweest om de gebrande kalk te blussen (ook wel lessen genoemd). Dit verklaart ook de lange vorm van het huis. Het huis heeft dus meerdere functies gehad. Het was een flinke industrie voor een plaatsje als Terherne, en door alle tijden heen gold dat aan de uiteinden van Terherne de belangrijkste bedrijven stonden. De vaarroutes waren leidend.
Oke, we draaien om. En lopen dezelfde weg terug richting botenstation, het begin- en eindpunt van de wandeltocht.
En daar sluiten we dan ook mee af. Want hier net voor ‘t Schippershuis is nog een stukje van de splitsing van ‘t Oude Far zichtbaar. Een oud stukje vaarroute, waarover duizenden schippers zijn gegaan. In welvarender tijden en in tijden van vreselijke armoede.
En hier, aan het einde van de route, vertel ik je het best bewaarde geheim van dit dorp: Er is namelijk geen verhaal, herinnering, laatste wens of geheim dat écht verloren gaat. Alles ligt opgeslagen, als in een eeuwig geheugen, in de wateren van Terherne. En dit oorspronkelijk stukje Far is waar ik ze vandaan heb en dat is waar ook jij altijd naar terug kunt gaan.
Wil je meer weten over de vergeten verhalen en de geschiedenis van Terherne? En zoek je de poort naar het verleden? Begin dan bij dit stukje water en zeg duidelijk mijn naam: Broer Sipkes. Dan help ik je op weg. Of bel de plaatselijke schilder en dorpshistoricus Theunis van der Meer.
Dit punt is onderdeel van de route 'It Paad Werom Terherne'. Klik hier om terug te gaan naar de route.
-
-
Restaurant De Klokkenstoel
Restaurant De Klokkenstoel
-
Hotel 't Schippershuis - Comfort kamer
Hotel 't Schippershuis - Comfort kamer
-
Paal 3: Einde Efterom
Paal 3: Einde Efterom
Dit punt is onderdeel van de route 'It Paad Werom Terherne'. Bekijk hier de hele route.
(beluister hier het audioverhaal)
Blijf hier maar even bij dit paaltje staan en kijk maar eens goed om je heen. Zie je dat bosje daar recht voor je? Aan de overkant van het weilandje? Ssst, maak maar geen geluid. En kijk goed. Ja! Daar! Zie je de mensen? Ze zijn op zoek naar iets. Om te overleven. Zoals ik al zei is het niet alleen een tijd van armoede, maar ook van Veepest. Soms moeten hele stallen worden geruimd om verdere besmetting te voorkomen. De koeien worden dan begraven op plekken als hier tegenover. Later worden er dan bomen op geplant. Maar die mensen die naar nu aan het graven zijn? Dat zijn mensen die vanwege honger in het holst van de nacht op zoek zijn naar vlees dat ze nog kunnen eten. Veepest of niet…
Na het schelpenpad gaan we linksaf. We steken de weg over en lopen de Buorren in, naar de ingang van het vakantiepark. Het park zie je zo rechts van je, daar bij de zwarte poort. Daar stoppen we even.
Wat een grote huizen staan hier, vind je niet? Luxe vakantiehuizen gericht op het water. Je ziet ze vanaf de Terhernster Puollen als skyline van Terherne. Ik ken deze plek heel anders. En dit is dan ook de plek die mij het meest aan het hart gaat. Ik vertel je waarom.Daarvoor gaan we terug naar het jaar 1686
Ja, daar zijn we. Je staat nu op een verlaten en onverharde weg. Voor en achter je zijn weilanden, alleen Café Zevenwouden (het café dat hier links om de hoek staat) staat er al, net als die kleine huisjes eromheen die je vanaf hier al een beetje kunt zien.Tsja, dit vakantiepark… Op deze specifieke plek… In mijn tijd was dit wel anders. Toen was dit een stuk weiland, dat na mijn dood een heel specifieke naam kreeg: ‘It Earmefintsje’, dat zoiets betekent als ‘weiland voor de armen’. En ik zal maar meteen met de deur in huis vallen: dit was mijn stuk grond. Ik liet het na aan de Doopsgezinde kerk met de restrictie dat de opbrengst ten goede moest komen aan de armen.
Dit was voor mij zo ontzettend belangrijk, dat ik zelfs op zijn grafsteen heb laten zetten dat dit stukje weiland ‘tot in den eeuwige dagen’ beschikbaar moet zijn voor mensen die het minder goed hebben. Wat denk jij? Was dit realistisch? Dit vertel ik je straks, bij mijn rustplaats.
Want we maken eerst nog een sprong naar 1840 en. bekijken nu eerst de bruine schuur achter je. Die in deze tijd, ‘Het Blauwe Hok’ heet, naar zijn eerste kleur. Loop er maar even heen. De verlaten onverharde weg waarover we net liepen, komt langs deze schuur en is het wagenhok van de rentenierswoning die hier achter staat, daar komen we zo.
In latere tijden kerven de jongelui die uit het café kwamen hun ‘verkeringen’ in de achterdeur van deze schuur. Soms na een stiekeme of hartstochtelijke ontmoeting achter het wagenhok. De plaatselijke schilder draagt hier een warm hart voor en heeft deze liefdesverklaringen altijd in ere gehouden. Je moet goed kijken in deze achterdeuren. Zie jij ze? Of ben jij misschien nog één van die jongeren die zijn liefde hier vereeuwigde?We lopen nu de bocht om.
Dit is de rentenierswoning. Op de deur staat nummer 13 – 15 en in de gevel naast de voordeur zie je een steen met de naam ‘Boetje’. De zoon van de eigenaar van dit huis woont op een boerderij verderop. Een elke keer als hij naar de kerk rijdt, stalt hij zijn paard en wagen in deze schuur.
Zoals ik al zei, ligt de oorsprong van het dorp op deze plek. Dit was het oorspronkelijke centrum van Terherne. Kijk maar rustig om je heen en loop een beetje rond.
We gaan eerst naar 1686, de tijd van het ontstaan van het‘Earmefintsje’.
Achter ’t Earmefintsje, waar we net stonden, ligt nog een vaart. De lykfeart, ofwel Lijkvaart. Deze vaart komt uit op het ‘t Far, het water dat hier naast café Zevenwouden ligt. Als er iemand overlijdt, wordt de kist in een praam vervoerd via deze vaart en legt men daar iets verderop aan. Tussen die oude huisjes achter het café loopt een heel smal steegje. Hier past preciés een doodskist doorheen. Ik heb ’s nachts wel eens het idee in één van de hoofden van de schippers gefluisterd om ervoor te kiezen via de Puollen om deze huisjes heen te varen en rechtstreeks bij het kerkhof aan te meren. Maar dat ging er met geen beweging in. Er heerst onder de mensen namelijk een stevig bijgeloof dat overledenen alleen via de Lykfeart vervoerd mogen worden, omdat het anders tot ongelukken zal leiden. De vaart wordt gedempt rond 1960. En dat is het moment in de tijd dat het dorp drastisch verandert.
Goed, ik weet niet hoe het met jou zit, maar ik heb dorst gekregen. Als het café open is, gaan we naar binnen en nemen we er eentje aan de bar, of misschien is het warm genoeg voor het terras. Ga even rustig zitten. Dan vertel ik je een ander verhaal.
Dit punt is onderdeel van de route 'It Paad Werom Terherne'. Klik hier om terug te gaan naar de route.
-