WALFISK in Sneek

14 november 2025 | Redactie VVV Waterland van Friesland

WALFISK

Drie avonden staat Sneek in het teken van Walfisk. Vijf mediakunstwerken brengen het verhaal van walvissen en water tot leven in en rond de grachten van Sneek. Van 27 tot en met 29 november kun je het gratis vanaf zonsondergang bekijken.

Tip: Combineer Walfisk met de Open Museum Maand. Inwoners van Friesland en gasten bij logiesaccommodaties bezoeken met een Open Museum Maand waardebon 18 musea gratis.

Cetus

Het centrale werk is Cetus, van het Duitse collectief Loomaland. Deze zes meter lange lichtinstallatie beweegt door de grachten en is voor het eerst in Nederland te zien. Transparant en stralend als een technodiepzeedier, glijdt hij gracieus en majestueus door de grachten. En pas op: wie te dichtbij komt, kan zomaar een straal water over zich heen krijgen.

Tijden: 17.00 tot 18.00 uur vaart Cetus tussen Theater Sneek en de Waterpoort. Van 18.00 tot 19.00 uur is er een pauze. Van 19.00 tot 22.00 uur vaart Cetus verder via de Waterpoort naar de achterzijde van het Fries Scheepvaart Museum en weer terug.

Brekend licht en lichtkreet

Op andere plekken in de stad staan installaties van Friese en internationale kunstenaars die ieder op hun eigen manier laten zien hoe mens en natuur zich tot elkaar verhouden. Zoals:

• Brekend Licht van Anne Fie Salverda aan de Havenstraat. Reflecties bewegen over gevels alsof er water door de straten stroomt.

• Lichtkreet van Vincent Westra in de Doopsgezinde Kerk. Een draaiende lichtstraal en geluid vormen samen een rustig maar aanwezig signaal.

octopus garden en tentacles of change

Andere installaties zijn:

• Octopus Garden van RaumZeitPiraten in de tuin van het Fries Scheepvaart Museum. Een installatie met licht en geluid waarin je zelf een rol speelt.

• Tentacles of Change van Marsja van der Ven in de Sint Martinuskerk. Een werk van staal licht en beweging dat laat zien hoe dingen zich aanpassen door de tijd.

Week van de Walvis

Van 21 tot en met 30 november duikt de walvis ook in het Fries Scheepvaart Museum overal op. Bezoekers kunnen bij binnenkomst al een gedetailleerd diorama bekijken, als opmaat naar de presentatie over de walvisvaart. Aan de hand van bijzondere objecten wordt zichtbaar hoe mens en walvis zich door de eeuwen heen tot elkaar verhielden.

Kinderen mogen een walvis laten spuiten in de museumvijver, het walvisorgel bespelen en kunnen in het kindermuseum de speciale walvisweetjesroute doen. Op vrijdag 21 november start de Week van de Walvis met een avond vol walvisverhalen, en op zaterdag 29 november geeft geluidskunstenaar Tristan Visser een performance bij zijn nieuwste film Arctic Mirage, waarin hij op zoek gaat naar het lied van de Groenlandse walvis. Op zondag 30 november is er een voorleesmiddag met walvisverhalen voor kinderen.

Meer informatie en tickets

Wat hebben walvissen en Friesland met elkaar te maken? Veel meer dan je wellicht denkt. Want hoewel je hier er zelden of nooit eentje langs de kust ziet zwemmen, was en is hun invloed op het leven in Friesland groot. In deze blog lees je meer over de geschiedenis van de walvisvaart in Friesland.

Walvissen zijn levensbelangrijk

Wist je dat walvissen een grote en positieve invloed hebben op het leven in de oceanen? Ze stimuleren planktonproductie, bufferen CO₂, verspreiden voedingsstoffen en ondersteunen zo het hele mariene ecosysteem. Zonder de voedingsstoffen die walvissen aanvoeren, zou de groei van fytoplankton en daarmee de wereldwijde zuurstofproductie aanzienlijk lager zijn. Dit plankton is namelijk verantwoordelijk voor 50% van de zuurstofproductie op aarde.

Friezen jagen op walviswinst

In de 17^e eeuw wist men dit allemaal niet en werden walvissen gezien als een ‘gouden vangst’. De walvistraan en de baleinen werden gebruikt voor tal van producten, zoals lampolie, zeep, kaarsen en modeartikelen, zoals korsetten. Walvistraan is een olie die ontstaat door het uitkoken van het vetweefsel van walvissen. De baleinen van een walvis zijn de platen in de bovenkaak waarmee de walvis zijn voedsel uit het water filtert. Friese plaatsen als Harlingen, Stavoren, Workum, Gaast en Makkum waren betrokken bij de walvisvaart. Ook de Waddeneilanden speelden een rol.

Harlingers gaan naar Spitsbergen

De Terschellingse ontdekkingsreiziger Willem Barentsz, die tussen 1594 en 1597 de Noordoostelijke doorvaart naar Azië probeerde te vinden, gaf onbedoeld de aanleiding tot de walvisvaart. De overlevenden van z’n laatste tocht, die strandde bij Nova Zembla, vertelden dat er bij Spitsbergen veel walvissen zaten. Spitsbergen is een eilandengroep in de Noordelijke IJszee, circa 565 kilometer ten noorden van Noorwegen. De Harlingers kregen daar lucht van en stichtten er in 1663 een eigen nederzetting.

De opleving van de walvisvaart

Vlak na de Tweede Wereldoorlog kende de Nederlandse walvisvaart een opleving. Dit kwam mede door het tekort aan vetten en oliën, die onder meer nodig waren voor de productie van zeep en margarine. Gelokt door avontuur en goede verdiensten monsterden jonge mannen uit de Friese kustgebieden en van de Waddeneilanden aan op het walvisschip de Willem Barentsz. Elk jaar stuurde de brommerzaak in Dokkum per telegram alvast een overzicht van de nieuwste modellen naar het schip, zodat de bemanning tijdens de reis al kon uitzoeken welke brommer ze na thuiskomst wilden kopen met het verdiende geld. Na zeven maanden zwoegen op zee kwamen ze thuis met lange baarden. Bij de brommerverkoper stond het bier koud en de nieuwe brommer klaar.

De wal keert het walvisschip

Uiteindelijk heeft de walvisvaart van ongeveer 1612 tot 1964 geduurd. De reden voor het einde ervan? Er waren bijna geen walvissen meer, waardoor er internationale afspraken werden gemaakt om uitsterven te voorkomen. En dat is maar goed ook, omdat we nu weten hoe belangrijk walvissen zijn voor het ecosysteem.