Fietsroute langs de historie van de palinghandel
Paling en Friesland zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Eeuwenlang werd in de Fries wateren op paling gevist. Het werd er bewaard en gesorteerd en verhandeld in Londen. Fiets langs Heeg, Gaastmeer en Workum en ontdek de gouden historie van de palinghandel.
Voordat je aan deze fietstocht begint raden we je aan om deze achtergrond informatie te lezen over: de bijzondere geschiedenis van de Friese palinghandel. Lees daarna onderstaande info en stap vervolgens op de fiets om het zelf te ontdekken. Zo heb je tijdens de tocht al meteen een goed beeld van de plekken en hoe het vroeger is geweest.
De route begint bij Bezoekerscentrum Heeg. Fiets eerst richting De Syl in Heeg om de eerste 'paling-highlights' te ontdekken. Vervolg dan de weg richting Gaastmeer.
Let op: onderweg …
Paling en Friesland zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Eeuwenlang werd in de Fries wateren op paling gevist. Het werd er bewaard en gesorteerd en verhandeld in Londen. Fiets langs Heeg, Gaastmeer en Workum en ontdek de gouden historie van de palinghandel.
Voordat je aan deze fietstocht begint raden we je aan om deze achtergrond informatie te lezen over: de bijzondere geschiedenis van de Friese palinghandel. Lees daarna onderstaande info en stap vervolgens op de fiets om het zelf te ontdekken. Zo heb je tijdens de tocht al meteen een goed beeld van de plekken en hoe het vroeger is geweest.
De route begint bij Bezoekerscentrum Heeg. Fiets eerst richting De Syl in Heeg om de eerste 'paling-highlights' te ontdekken. Vervolg dan de weg richting Gaastmeer.
Let op: onderweg maak je gebruik van twee fietspontjes. Vergeet hiervoor geen contant geld mee te nemen. Van april t/m oktober varen deze pontjes dagelijks. In maart en november alleen 's weekends. De overige maanden zijn ze gesloten.
Heeg
Heeg werd in de tweede helft van de 18e eeuw welvarend door de Friese palinghandel met Londen. Dit was natuurlijk bijzonder, aangezien Heeg in die tijd maar een bescheiden dorp met 454 inwoners was. De Firma Vissers in Heeg waren zeer succesvolle kooplui. Rond 1850 bezaten ze bijna de helft van alle onroerend goed in het dorp.
In de Harinxmastrjitte staan de huizen die door de familie Visser zijn gebouwd (nummer 26 t/m 32). De familie Visser woonden toentertijd zelf in het huis 'Siet u Selfs'. Ze keken uit op de scheepswerf en de havenkom De Syl waar één en al bedrijvigheid was. Daar lagen de palingaken. In het huis op de Syl 10 woonden de laatste reders van de palinghandel van de familie Visser.
In het bezoekerscentrum in Heeg ontdek je meer over het palingvissen en Heeg. Je kunt 's zomers mee op een avondtocht met de palingaak ‘Korneliske Ykes II’ waar je meer over de palinggeschiedenis leert.
Gaastmeer
Het centrum van de palinghandel was Gaastmeer. De paling werd bewaard en gesorteerd in de Wijde Sloot alvorens het naar Londen werd verscheept en verhandeld. In de haven, die tegenwoordig de Pieldyk heet, lagen de bunschepen van de Firma Visser uit Heeg. Ook stonden er drooghokken om de zeilen en getaande fuiken, netten en touwwerk te drogen.
De familie Visser had een bloeiende handel in Gaastmeer en bouwde daarom een scheepswerf, de Wildschutwerf en ook diverse huizen die werden gebruikt als palingkantoor en opslag voor proviand. Deze gebouwen zijn vandaag de dag nog steeds te zien. Aan de Loswal vind je de 'Voorwaarts': een palingklipper die nog herinnert aan de palinghandel.
Rond 1900 werd de palinghandel in Gaastmeer verplaatst naar de Liuwedaem. Hier stonden ijshokken, een rookhok en een schuur. De levende paling werd toen naar Londen verscheept met een kistje ijs er bovenop.
Bij de Pieltsjerke in Gaastmeer vind je de graven van de familie Visser.
Workum
In Workum zorgde Jan Rintje Visser, palinghandelaar én burgemeester van Workum, voor de bloeiende palinghandel. De vis kwam binnen via de Ielpôle. Hier werd de paling tijdelijk in leggers opgelsagen en daarna verscheept naar Londen. De vaart stond destijds nog in open verbinding met de Dolte. Doordat het water er continu stroomde was dit een geschikte plek voor de paling.
Deze palingaken in Workum werden gebouwd in de Scheepswerf. Jan Rintje Visser stond vaak met zijn kijker op het dak van zijn huis, aan de Noard 165, over de Zuiderzee te kijken naar terugkerende palingaken uit Londen. Hij overleed in 1897. Zijn graf is nog altijd te vinden bij de Sint Gertrudiskerk in Workum. Hij werd opgevolgd door Jan Haagsma, die ook palinghandelaar was, zijn huis vind je terug aan de trekwei 6.
In Warkums Erfskip vind je in de tentoonstelling van de geschiedenis van Workum veel terug over de bloeiende palinghandel in Workum. Ook Meesterschilder Jopie Huisman hield van palingvissen. Hij maakt een zelfportret als palingvisser (1999). Ontdek meer over Jopie en bekijk het schilderij in het Jopie Huismanmuseum in Workum.
Palinghandel en -vissen anno nu
Vandaag de dag zijn er nog maar een paar beroepsvissers die op paling mogen vissen: onder andere Andries van Netten uit Gaastmeer en Freerk Visserman (10e generatie palingvisser) uit Heeg. Bij beide kun je paling kopen of mee op een excursie. Bezoek ook de palingfabriek in Rohel waar op duurzame wijze paling wordt gekweekt. Lees hier meer over het palingvissen in Friesland.
Sights on this route
De Helling
De Helling, de werf aan de Syl, kent al een lange geschiedenis van scheepsbouwactiviteiten. In 1858 komt de werf in handen van de familie Visser. De schepen en palingaken werden toen hier gebouwd en onderhouden.
Havenkom de Syl
De Syl was vroeger de havenkom van Heeg. Hier was het vroeger één en al bedrijvigheid van schepen, bootjes en vissers.
De Syl 10
Voormalige zeilmakerij voor de palinghandel in Heeg. Het was in het begin van de 19e eeuw eigendom van palinghandelaar Anne Annes Visser, de zoon van aakschipper Anne Wiegers Visser.
Riediel
Monument voor de palinghandel door kunstenaar Gerrit Terpstra. Wijk iets af van de palingroute om het kunstwerk te zien.
Palingvisserij F. Visserman
Freerk Visserman is de last commercial inland fisherman from Heeg, from decades eelfishing village in Friesland. If you want to have a look in the life of a fisherman, you can call Freerk to book a trip along his fikes on his electric powered boat.
Gaastmeer (De Gaastmar)
Gaastmeer is de ideale plaats om aan de drukte van de dag te ontsnappen en te genieten van rust en ruimte.
Wildschutwerf
Vanwege onderhoud en nieuwbouw van aken en kleinere bunschepen heeft Wieger Wiegers Visser in 1857 een scheepswerf in Gaastmeer laten bouwen aan de Wylde Sleat. Wijk iets van de route af om de oude scheepswerf te zien aan Hellingpad 3a.
Wijde sloot Gaastmeer
De Wijde sloot in Gaastmeer werd vroeger gebruikt voor het bewaren van levende paling alvorens de paling naar Londen werd verscheept. De haven heet tegenwoordig de Pieldyk.
Boerderij Marsicht
Op de hoek van de Munkedyk en de J.J. Hofstrjitte staat boerderij Marsicht. (Munkedyk nummer 23). Gebouwd in 1875 in opdracht van Jan Wiegers Visser. Het gebouw werd gebruik als kantoor en opslag voor proviand voor de bemanning van de palingaken.
Palingklipper Voorwaarts
De palingklipper “Voorwaarts” is het enige nog varende overblijfsel van de roemruchte Hegemer en Gaastmeerse palinghandel. In 1909 heeft Firma Visser dit schip gekocht en destijds ingezet voor het ophalen en wegbrengen van levende paling in Friesland.
Visserijbedrijf Andries van Netten
Andries van Netten is een lokale visserman en leverancier van verse producten voor Gaastmeer en omstreken. Alle producten zijn vers en worden gevangen in de meren rondom Gaastmeer.
Pieltsjerke Church in Gaastmeer
The Pieltsjerke church in Gaastmeer stands on the bank of It Piel, an inlet of Lake Fluessen. The church tower serves as a striking landmark from the lake and from the village.
Workum (Warkum)
Workum (or Warkum as we say in Friesland), is one of the famous Frisian cities that has enjoyed city rights since 1399. Located on the shores of the former Zuiderzee and bordering the Frisian lakes.
Scheepstimmerwerf De Hoop
Scheepstimmerwerf ‘De Hoop’ is een begrip in Workum en ver daarbuiten. Al meer dan driehonderd jaar gevestigd naast de sluis.
Sint Gertrudis church
On ‘De Merk’, you'll find ’Workum Cathedral’, Sint Gertrudis church. This is the largest late-Gothic cruciform church of Friesland, with the largest windows in all the province.
Jopie Huisman Museum
The Jopie Huisman Museum is dedicated to the life and work of the Frisian self-taught master painter Jopie Huisman. His love of nature and his compassion are a recurrent theme.
Noard 165
Voormalig woonhuis van palinghandelaar Rintje Jans Visser. Er wordt verteld dat hij vaak met zijn kijker op het dak van zijn huis aan de Noard 165 stond om naar de terugkerende palingaken te kijken die op de Zuiderzee voeren.
Ielpôle
De Ielpôle was de plek in Workum waar de paling werd opgeslagen. De vaart stond toen nog in open verbinding met de Dolte. De palingaken werden hier geladen en vertrokken naar Londen. De Ielpôle vind je in de bocht van de trekvaart richting de Brewardyk.
Trekwei 6
Een prachtige karakteristieke woning waar de palinghandelaar Jan Haagsma heeft gewoond. Jan nam de palinghandel van Rintje Jans Visser over. Wijk iets van de palingroute af om het gebouw te zien.
Veerpont Droech oer de feart (Nijhuizum)
-Betalen met QR-code mogelijk, geen pin
Liuwedaem
Vanuit de Lieuwedaem werd vanaf begin 1900 paling verhandeld. Wijk bij Klein Gaastmeer iets van de palingroute af en loop langs het water waar de handel plaatsvond.
Villa Romsicht
Aan De Skatting 18 staat ‘Romsicht’, in de Hegemer volksmond ‘de villa’ genoemd. Palinghandelaar Jan Annes Visser heeft deze woning in 1904 laten bouwen en heeft er tot 1961 gewoond.
- 34
- 23
- 18
- 21
- 20
- 22
- 17
- 04
- 06
- 16
- 33
- 32
- 38
- 35
-
Rondje Woudsend, Lemmer en Balk
Rondje Woudsend, Lemmer en Balk
(50.0 km)IndijkRecreatief, E-bike
Recreatief
-
Beeldenroute "de Famkes van Kolderwolde”
Beeldenroute "de Famkes van Kolderwolde”
(1.6 km)KolderwoldeRecreatief, Wandeltocht
Recreatief
-
De Lytse Marren fietstocht
De Lytse Marren fietstocht
(44.0 km)BolswardRecreatief, E-bike
Recreatief
-
Etappe 2: Stavoren - Harlingen | Elfstedenfietsroute
Etappe 2: Stavoren - Harlingen | Elfstedenfietsroute
(50.0 km)StavorenRecreatief, E-bike
Recreatief
-
Melkroute rond het Tsjûkemar
Melkroute rond het Tsjûkemar
(38.0 km)DelfstrahuizenRecreatief, E-bike
Recreatief
-
Nationaal Landschap Zuidwest Fryslân
Nationaal Landschap Zuidwest Fryslân
(63.0 km)KoudumRecreatief, E-bike
Recreatief
-
Fietsen à la carte- Indian summer
Fietsen à la carte- Indian summer
(45.4 km)OudemirdumRecreatief, E-bike
Recreatief
-
Etappe 1: Sneek - Stavoren | Elfstedenfietsroute
Etappe 1: Sneek - Stavoren | Elfstedenfietsroute
(75.0 km)SneekRecreatief, E-bike
Recreatief
-
Fietsrondje Heerenveen, Nye Skou, Akkrum
Fietsrondje Heerenveen, Nye Skou, Akkrum
(50.0 km)HeerenveenRecreatief, E-bike
Recreatief
